Cách phân biệt trẻ tự kỷ với các rối loạn phát triển khác

Cách phân biệt trẻ tự kỷ với các rối loạn phát triển khác – phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả

Trẻ tự kỷ thường có biểu hiện đa dạng và dễ gây nhầm lẫn với các rối loạn phát triển khác. Điều này khiến việc chẩn đoán sớm gặp khó khăn, ảnh hưởng đến lựa chọn phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả sau này. Bài viết dưới đây sẽ giúp phụ huynh và giáo viên hiểu rõ hơn về cách phân biệt trẻ tự kỷ với các rối loạn thường gặp khác, từ đó lựa chọn hướng can thiệp phù hợp, đúng đắn.

1. Tự kỷ là gì?

Tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một rối loạn phát triển thần kinh, xuất hiện từ những năm đầu đời và ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Trẻ tự kỷ thường:

• Không phản ứng khi gọi tên

• Thiếu giao tiếp bằng mắt

• Có hành vi lặp lại như vẫy tay, xoay đồ vật

• Gặp khó khăn trong hiểu và thể hiện cảm xúc

• Nhạy cảm với âm thanh, ánh sáng hoặc môi trường xung quanh

Việc chẩn đoán tự kỷ đòi hỏi quá trình quan sát lâu dài và đánh giá chuyên sâu bởi chuyên gia tâm lý, ngôn ngữ hoặc thần kinh nhi.

2. Những rối loạn dễ nhầm lẫn với trẻ tự kỷ

a. Chậm phát triển ngôn ngữ

Trẻ chậm nói có thể không sử dụng ngôn ngữ như bình thường nhưng vẫn biết giao tiếp bằng hành động, ánh mắt, biết thể hiện cảm xúc và gắn bó với người thân – khác với trẻ tự kỷ.

b. Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)

Trẻ ADHD thường tăng động, mất tập trung, nhưng vẫn hiểu được cảm xúc người khác và có khả năng tạo dựng mối quan hệ. Trong khi đó, trẻ tự kỷ thường có hành vi rập khuôn, hạn chế khả năng tương tác xã hội.

c. Rối loạn giao tiếp xã hội (SCD)

Trẻ mắc SCD chỉ gặp khó khăn trong giao tiếp bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ, nhưng không có hành vi rập khuôn, không bị hạn chế về sở thích hay hoạt động như trẻ tự kỷ.

d. Rối loạn lo âu

Trẻ có thể sợ giao tiếp, thu mình, nhưng vẫn biết chia sẻ cảm xúc, có mong muốn tương tác và thường có sự hồi đáp tốt với môi trường trị liệu tâm lý – điều mà trẻ tự kỷ thường thiếu.

3. Làm sao để phân biệt trẻ tự kỷ với các rối loạn khác?

Để phân biệt trẻ tự kỷ chính xác, phụ huynh cần:

• Quan sát toàn diện: Không chỉ chú ý đến khả năng nói mà còn phải theo dõi hành vi xã hội, tương tác, cảm xúc, sở thích và khả năng chơi cùng người khác.

• Tham khảo ý kiến chuyên gia: Bác sĩ tâm lý, chuyên gia ngôn ngữ trị liệu hoặc chuyên viên can thiệp sớm có thể thực hiện đánh giá chuyên sâu.

• Sử dụng công cụ đánh giá chuẩn hóa: Các bài test như M-CHAT-R/F, CARS, ADOS sẽ giúp sàng lọc và chẩn đoán chính xác.

4. Phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả

Việc xác định rõ ràng trẻ có thực sự mắc tự kỷ hay không sẽ giúp cha mẹ lựa chọn phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả ngay từ đầu. Dưới đây là một số phương pháp can thiệp phổ biến:

a. Phương pháp ABA (Applied Behavior Analysis)

Giúp xây dựng hành vi tích cực, giảm hành vi không mong muốn bằng cách phân tích hành vi và áp dụng phần thưởng để tăng cường động lực học tập và thích nghi xã hội.

b. Phương pháp TEACCH

Tập trung vào việc tổ chức môi trường học tập theo cấu trúc, giúp trẻ hiểu được quy trình, từ đó học tốt hơn và giảm căng thẳng.

c. PECS – hệ thống giao tiếp bằng tranh

Được sử dụng với trẻ chậm phát triển ngôn ngữ, PECS giúp trẻ tự kỷ giao tiếp bằng hình ảnh, tăng khả năng biểu đạt nhu cầu.

d. Can thiệp ngôn ngữ và vận động

Trị liệu ngôn ngữ, trị liệu vận động tinh và vận động thô cũng là phần quan trọng trong kế hoạch can thiệp toàn diện.

5. Lời khuyên cho phụ huynh

• Không tự ý chẩn đoán hay dán nhãn trẻ nếu chưa có ý kiến từ chuyên gia.

• Luôn ghi chép hành vi bất thường của trẻ để theo dõi sự thay đổi theo thời gian.

• Chủ động tìm hiểu kiến thức về tự kỷ, cập nhật các phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả từ các nguồn tin cậy.

• Kết nối với cộng đồng cha mẹ có con tự kỷ để được chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ tinh thần.

Kết luận

Việc phân biệt trẻ tự kỷ với các rối loạn phát triển khác là nền tảng quan trọng để bắt đầu hành trình đồng hành cùng con. Khi được chẩn đoán sớm và can thiệp đúng phương pháp, trẻ tự kỷ hoàn toàn có cơ hội phát triển kỹ năng sống, giao tiếp và học tập như các bạn cùng trang lứa. Hãy kiên trì, yêu thương và chủ động tìm hiểu để áp dụng những phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả, giúp con tiến bộ từng ngày.

Những câu chuyện truyền cảm hứng về trẻ tự kỷ: Hành trình vượt qua khó khăn và dạy trẻ tự kỷ hiệu quả