Tại sao trẻ tự kỷ thích quay vòng, đập tay? Hiểu đúng để dạy trẻ tự kỷ hiệu quả

Tại sao trẻ tự kỷ thích quay vòng, đập tay? Hiểu đúng để dạy trẻ tự kỷ hiệu quả

Trẻ tự kỷ thường có những hành vi lặp đi lặp lại như quay vòng, đập tay, lắc người, xoay đồ vật hay kêu lặp âm thanh. Đây là một biểu hiện thường thấy trong phổ tự kỷ, khiến nhiều cha mẹ hoang mang và lo lắng không biết có nên ngăn cản hay để trẻ tiếp tục. Tuy nhiên, để dạy trẻ tự kỷ hiệu quả, điều đầu tiên cần làm là hiểu đúng nguyên nhân đằng sau những hành vi đó và biết cách can thiệp phù hợp.

Hành vi quay vòng, đập tay ở trẻ tự kỷ là gì?

Quay vòng, đập tay hoặc các hành vi lặp đi lặp lại khác được gọi là “hành vi tự kích thích” (stimming). Những hành vi này có thể là:

• Quay tròn liên tục tại chỗ

• Đập tay vào nhau, vào bàn hoặc vào đồ vật

• Xoay đồ vật, như quay bánh xe, nắp chai

• Vỗ cánh tay, giậm chân, lắc đầu

• Lặp âm thanh hoặc từ ngữ không rõ nghĩa

Những hành vi này thường xuất hiện từ sớm, có thể ngay từ khi trẻ còn rất nhỏ, và là một phần trong cách trẻ phản ứng với môi trường xung quanh.

Vì sao trẻ tự kỷ thích quay vòng, đập tay?

1. Tự điều chỉnh cảm giác:
   Trẻ tự kỷ có thể cảm thấy bị “quá tải giác quan” (sensory overload) từ âm thanh, ánh sáng hoặc các kích thích xung quanh. Những hành vi như quay vòng, đập tay giúp trẻ làm dịu hệ thần kinh và lấy lại cảm giác cân bằng.

2. Thỏa mãn cảm giác nội tại:
   Một số trẻ lại thiếu cảm nhận từ giác quan và tìm cách tạo ra cảm giác đó bằng hành vi lặp lại.

3. Giao tiếp phi ngôn ngữ:
   Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc biểu đạt cảm xúc, vì vậy chúng dùng hành vi thể chất để thể hiện trạng thái bên trong như vui, buồn, lo lắng hay phấn khích.

4. Phản ứng với sự thay đổi:
   Khi có điều gì đó thay đổi trong thói quen hoặc môi trường, trẻ có thể quay vòng hay đập tay như một cách để “kiểm soát” tình huống.

Khi nào cần can thiệp?

Không phải mọi hành vi quay vòng, đập tay đều cần can thiệp. Tuy nhiên, nếu hành vi:

• Kéo dài liên tục, xuất hiện quá thường xuyên

• Gây ảnh hưởng đến sự học tập, giao tiếp hoặc tương tác xã hội

• Gây nguy hiểm cho bản thân hoặc người khác

thì cha mẹ nên xem xét các phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả để hỗ trợ điều chỉnh hành vi đúng cách.

Phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả khi có hành vi lặp lại

1. Không la mắng hay cấm đoán ngay lập tức
   Hành vi lặp lại là nhu cầu nội tại của trẻ, vì vậy cấm đoán đột ngột có thể khiến trẻ lo âu hoặc mất kiểm soát cảm xúc.

2. Ghi nhận thời điểm và bối cảnh hành vi
   Xác định hành vi xuất hiện vào lúc nào, trong tình huống nào để hiểu nguyên nhân gốc rễ.

3. Chuyển hướng hành vi bằng hoạt động tích cực
   Thay vì quay vòng, có thể hướng trẻ đến các hoạt động như nhảy, múa, chơi trò chơi cảm giác (như xúc cát, nặn đất sét) để thỏa mãn nhu cầu vận động một cách an toàn hơn.

4. Tăng cường giao tiếp và kết nối cảm xúc
   Dạy trẻ cách biểu đạt cảm xúc bằng ngôn ngữ, ký hiệu hoặc hình ảnh giúp trẻ giảm bớt việc phải dùng hành vi để “nói lên” nhu cầu.

5. Áp dụng các liệu pháp phù hợp
   Một số liệu pháp như:

• ABA (Applied Behavior Analysis): phân tích hành vi ứng dụng giúp dạy trẻ phản ứng và tương tác phù hợp

• Trị liệu giác quan: hỗ trợ trẻ tự điều chỉnh cảm giác

• Âm ngữ trị liệu: cải thiện khả năng giao tiếp

đã được chứng minh mang lại hiệu quả cao trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ.

Vai trò của cha mẹ trong việc đồng hành cùng trẻ

• Luôn quan sát và thấu hiểu: Đừng chỉ nhìn vào hành vi mà hãy cố gắng hiểu lý do đằng sau nó.

• Kiên nhẫn và yêu thương: Trẻ cần thời gian để thay đổi. Kiên trì là chìa khóa để đạt hiệu quả.

• Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia: Kết hợp cùng chuyên viên can thiệp, giáo viên và nhà trị liệu sẽ giúp tạo môi trường học tập và phát triển toàn diện cho trẻ.

Kết luận

Hành vi quay vòng, đập tay ở trẻ tự kỷ không phải là điều tiêu cực, mà là một phần trong cách trẻ cảm nhận và giao tiếp với thế giới. Khi hiểu rõ nguyên nhân và biết cách can thiệp phù hợp bằng các phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả, cha mẹ có thể giúp con phát triển, hòa nhập và sống hạnh phúc hơn. Điều quan trọng là cha mẹ cần đồng hành cùng con bằng sự thấu hiểu, tình yêu thương và những kiến thức đúng đắn về tự kỷ.

Tự kỷ và rối loạn tiêu hóa: Mối liên hệ ít ai biết.