Phân biệt trẻ tự kỷ và rối loạn cảm giác và phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả

Trẻ tự kỷ và rối loạn cảm giác – Phân biệt và hỗ trợ đúng cách

Trẻ tự kỷ thường có những biểu hiện đa dạng về hành vi, ngôn ngữ và cảm xúc, trong đó rối loạn cảm giác là một yếu tố quan trọng nhưng dễ bị bỏ qua. Nhiều phụ huynh nhầm lẫn giữa các hành vi liên quan đến tự kỷ với những phản ứng do rối loạn cảm giác gây ra. Hiểu đúng bản chất của vấn đề không chỉ giúp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả hơn mà còn cải thiện đáng kể chất lượng sống của trẻ.

Rối loạn cảm giác ở trẻ tự kỷ là gì?

Rối loạn cảm giác là tình trạng hệ thần kinh của trẻ gặp khó khăn trong việc tiếp nhận, xử lý và phản hồi các kích thích từ môi trường. Những kích thích này có thể đến từ âm thanh, ánh sáng, xúc giác, mùi vị hoặc thậm chí là cảm giác về chuyển động và không gian.

Ở trẻ tự kỷ, rối loạn cảm giác thường biểu hiện dưới hai dạng:

• Quá nhạy cảm (hypersensitive): Trẻ có thể phản ứng mạnh với âm thanh nhỏ, ánh sáng chói, không thích bị chạm vào hoặc ghét mặc quần áo bó sát.

• Thiếu nhạy cảm (hyposensitive): Trẻ cần kích thích mạnh để phản hồi như thích xoay tròn, va chạm mạnh, hoặc có hành vi tự kích thích (tự đập đầu, nhảy lặp lại…).

Dấu hiệu nhận biết rối loạn cảm giác ở trẻ tự kỷ

Việc sớm nhận biết các dấu hiệu dưới đây có thể giúp cha mẹ và giáo viên can thiệp kịp thời:

• Không phản ứng khi gọi tên hoặc khi có tiếng ồn lớn

• Phản ứng dữ dội với những âm thanh, mùi hương, vị giác đặc biệt

• Thường xuyên đập tay, vặn người, nhảy tại chỗ hoặc tự quay vòng

• Tránh tiếp xúc cơ thể, không thích ôm ấp

• Thích chơi một số loại đồ vật nhất định vì cảm giác đặc biệt từ đó

Những hành vi này có thể khiến người lớn hiểu lầm là trẻ “khó bảo”, “nghịch phá”, nhưng thật ra, đó là biểu hiện điển hình của rối loạn cảm giác trong tự kỷ.

Vì sao trẻ tự kỷ thường mắc rối loạn cảm giác?

Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến cách trẻ giao tiếp, tương tác xã hội và phản hồi cảm giác. Bộ não của trẻ tự kỷ có thể xử lý thông tin giác quan theo cách rất khác biệt so với trẻ điển hình. Điều này dẫn đến những hành vi “khó hiểu” mà nếu không được đánh giá đúng sẽ dễ dẫn đến phương pháp dạy học sai lệch hoặc gây áp lực cho trẻ.

Phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả khi có rối loạn cảm giác

Để hỗ trợ trẻ một cách toàn diện, cần kết hợp nhiều phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả, bao gồm:

1. Trị liệu tích hợp giác quan (Sensory Integration Therapy)

Đây là phương pháp phổ biến giúp trẻ cải thiện khả năng xử lý cảm giác. Trẻ sẽ tham gia các hoạt động có kiểm soát để giúp não bộ học cách phản hồi phù hợp với các kích thích.

2. Thiết kế môi trường phù hợp

Tạo ra môi trường học tập và sinh hoạt thân thiện với giác quan, ví dụ như ánh sáng dịu, tiếng ồn thấp, phòng yên tĩnh, đồ chơi cảm giác…

3. Can thiệp cá nhân hóa

Không có công thức chung cho tất cả. Mỗi trẻ cần có lộ trình hỗ trợ riêng phù hợp với mức độ và kiểu rối loạn cảm giác của mình.

4. Phối hợp với chuyên gia trị liệu

Các nhà trị liệu ngôn ngữ, trị liệu hành vi và chuyên gia cảm giác có thể phối hợp để xây dựng chương trình hỗ trợ toàn diện cho trẻ.

Vai trò của phụ huynh trong việc hỗ trợ trẻ

Phụ huynh là người đồng hành quan trọng trong quá trình can thiệp. Ngoài việc áp dụng phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả, cha mẹ cần:

• Quan sát kỹ lưỡng hành vi của trẻ mỗi ngày

• Ghi chép và cung cấp thông tin đầy đủ cho chuyên gia

• Duy trì thái độ kiên nhẫn, tích cực và không đổ lỗi cho trẻ

• Thường xuyên tương tác và trò chuyện với con theo cách trẻ cảm thấy an toàn

Kết luận

Hiểu và phân biệt rối loạn cảm giác với các biểu hiện khác của trẻ tự kỷ là bước đầu tiên quan trọng trong hành trình hỗ trợ trẻ phát triển. Việc nhận biết sớm và áp dụng phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả sẽ giúp trẻ vượt qua rào cản giác quan và hòa nhập tốt hơn với cuộc sống.

Nếu bạn đang tìm kiếm kiến thức chuyên sâu hơn về tự kỷ, rối loạn cảm giác, hoặc muốn đồng hành cùng cộng đồng cha mẹ có con tự kỷ, hãy truy cập ngay https://tretuky.edu.vn – nơi chia sẻ những giải pháp thực tiễn và đáng tin cậy nhất.

10 dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ sớm để dạy trẻ tự kỷ hiệu quả