Phương pháp dạy trẻ tự kỷ khó khăn trong giao tiếp và giúp trẻ hòa nhập

Phương pháp dạy trẻ tự kỷ khó khăn trong giao tiếp và giúp trẻ hòa nhập

Tự kỷ là một rối loạn phát triển ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Trong số những khó khăn mà trẻ tự kỷ gặp phải, giao tiếp là một trong những thử thách lớn nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến việc học tập, kết bạn và hòa nhập xã hội.

Vậy làm thế nào để hỗ trợ trẻ tự kỷ cải thiện kỹ năng giao tiếp? Những phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả nào đang được áp dụng hiện nay? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây để tìm ra hướng đi phù hợp giúp trẻ phát triển toàn diện hơn.

1. Trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong giao tiếp như thế nào?

Không giống như những đứa trẻ phát triển bình thường, trẻ tự kỷ thường có những biểu hiện bất thường trong giao tiếp như:

• Không giao tiếp bằng mắt hoặc phản ứng khi được gọi tên

• Không biết sử dụng các cử chỉ tự nhiên như gật đầu, vẫy tay hay chỉ trỏ

• Chậm nói hoặc không nói, nói lặp đi lặp lại một số từ, cụm từ

• Không biết bắt đầu hoặc duy trì cuộc hội thoại

• Thiếu khả năng hiểu cảm xúc, ngữ cảnh, hoặc lời nói ẩn dụ

Nguyên nhân là do sự phát triển không đồng đều ở não bộ, ảnh hưởng đến việc xử lý thông tin ngôn ngữ và tương tác xã hội. Để giúp trẻ vượt qua những khó khăn này, cần có những can thiệp đúng đắn, kịp thời và phù hợp với từng mức độ của trẻ.

2. Các phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả để phát triển kỹ năng giao tiếp

Việc lựa chọn phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả không chỉ giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp mà còn giúp trẻ tự tin hơn trong hành trình hòa nhập cộng đồng.

a. Phương pháp ABA (Applied Behavior Analysis)

ABA là phương pháp dạy trẻ thông qua việc phân tích hành vi, chia nhỏ kỹ năng cần học và củng cố tích cực hành vi đúng. Phương pháp này đã được chứng minh là hiệu quả trong việc cải thiện kỹ năng giao tiếp và ngôn ngữ ở trẻ tự kỷ.

Ví dụ thực tế: Nếu trẻ muốn uống nước, người hướng dẫn sẽ khuyến khích trẻ nói từ “nước” trước khi đưa cho trẻ. Qua lặp lại, trẻ học được cách dùng lời nói để diễn đạt nhu cầu.

b. Phương pháp PECS (Picture Exchange Communication System)

PECS là hệ thống giao tiếp bằng hình ảnh, phù hợp với trẻ chưa nói được hoặc nói rất ít. Trẻ sẽ học cách đưa hình ảnh thể hiện điều mình muốn (ăn, uống, chơi, nghỉ,…) để giao tiếp với người khác.

Phương pháp này giúp trẻ hiểu rằng giao tiếp là cách để đạt được mong muốn, từ đó thúc đẩy trẻ chủ động hơn trong tương tác xã hội.

c. Trị liệu ngôn ngữ với chuyên gia

Chuyên gia trị liệu ngôn ngữ sẽ hỗ trợ trẻ phát triển khả năng phát âm, tăng vốn từ vựng, học cách nói chuyện, đặt câu hỏi, hiểu câu trả lời. Trị liệu thường kết hợp với trò chơi, hình ảnh, bài hát,… để tạo môi trường học thân thiện.

d. Trị liệu tương tác xã hội (DIR/Floortime)

DIR/Floortime chú trọng đến cảm xúc, tương tác tự nhiên với người thân và bạn bè. Trẻ được khuyến khích chơi cùng người lớn trong môi trường mở để từ đó phát triển giao tiếp một cách tự nhiên, không gượng ép.

3. Vai trò của cha mẹ và giáo viên trong việc dạy trẻ tự kỷ hiệu quả

Dù có áp dụng bất kỳ phương pháp nào thì sự đồng hành và kiên trì từ gia đình, đặc biệt là cha mẹ và giáo viên, vẫn đóng vai trò then chốt. Dưới đây là một số cách giúp cha mẹ và giáo viên hỗ trợ trẻ hiệu quả:

a. Giao tiếp mỗi ngày, dù bằng lời hay cử chỉ

• Gọi tên trẻ khi tương tác

• Dùng ánh mắt, nụ cười để tạo kết nối

• Nói ngắn gọn, chậm rãi, lặp lại nhiều lần

• Hãy kiên nhẫn chờ phản hồi thay vì nói liên tục

b. Dùng hình ảnh, đồ vật hỗ trợ giao tiếp

Trẻ tự kỷ học tốt hơn qua hình ảnh và đồ vật trực quan. Bạn có thể dùng:

• Thẻ hình ảnh (flashcard) minh họa hành động, cảm xúc

• Bảng lịch hoạt động bằng tranh

• Video hoặc sách ảnh đơn giản

c. Ghi nhận mọi tiến bộ, dù nhỏ nhất

Không nên so sánh trẻ với người khác. Hãy khen ngợi mỗi khi trẻ có tiến bộ, dù là việc bé nói được một từ mới hay biết chỉ tay để yêu cầu thứ mình muốn. Sự ghi nhận sẽ giúp trẻ có thêm động lực học tập.

d. Học cùng con mỗi ngày

Thay vì học theo giáo trình cứng nhắc, bạn có thể:

• Dạy con qua trò chơi như đóng vai, lắp ráp, xếp hình

• Cùng con hát, đọc thơ, kể chuyện

• Dẫn con đi công viên, siêu thị,… để dạy giao tiếp thực tế

4. Những lưu ý khi áp dụng phương pháp dạy trẻ tự kỷ

• Mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt, vì vậy cần lựa chọn phương pháp phù hợp, có thể kết hợp nhiều phương pháp

• Luôn kiên nhẫn, không ép buộc hay gây áp lực

• Luôn lắng nghe, quan sát để hiểu trẻ

• Đưa trẻ đến cơ sở can thiệp sớm nếu cần sự hỗ trợ chuyên sâu

• Tạo môi trường sống tích cực, ít căng thẳng và giàu yêu thương

Kết luận

Tự kỷ và khó khăn trong giao tiếp là một chủ đề đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ cả gia đình và xã hội. Giao tiếp là chìa khóa để trẻ tự kỷ kết nối với thế giới, và việc lựa chọn đúng phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả là điều kiện tiên quyết để trẻ phát triển toàn diện hơn.

Nếu được hỗ trợ đúng cách, trẻ tự kỷ hoàn toàn có thể cải thiện kỹ năng giao tiếp, từ đó dần hòa nhập vào môi trường học tập và xã hội. Hãy đồng hành cùng trẻ mỗi ngày, bằng sự thấu hiểu, kiên nhẫn và yêu thương – đó chính là điều tuyệt vời nhất mà bạn có thể trao cho con.

Phương pháp dạy trẻ tự kỷ nói hiệu quả